سلسله مادها از آغاز تا سقوط

**********************

نقشه امپراطوری مادها

 ماد نام قومی هندواروپایی مرتبط با پارس‌ها بود که در سده ۱۷ پیش از میلاددر سرزمینی که بعدها به نام ماد شناخته شد نشیمن گزدید.شواهد زبان‌شناسی نشان می‌دهد که زبان‌های ایران مرکزی بازمانده مستقیم زبان مادها استبرای دیدن تمام اطلاعات در مورد مادها به ادامه نوشتار بروید شاهنشاهی ماد در زمان هووخشتره به بزرگ‌ترین پادشاهی غرب آسیا حکومت می‌کردو سراسر ایران را آن چنان که در نقشه سرزمین ماد هویدا است برای نخستین بار در تاریخبه زیر یک پرچم آورد. هوخشتره بنیانگذار اولین قدرت ایرانی بود.

هرودوت می‌نویسد:

« آشوریها در آسیا پانصد سال حکومت کردند، اول مردمی که سر از اطاعت آن‌ها پیچیدندمادها بودند اینان برای آزادگی جنگیدند، رشادتها کردند و از قید بندگی رستندنخستین اشاره به قوم ماد در کتیبه‌ای است که گزارش حمله شلمانسر سوم بهسرزمین موسوم به پارسوا، در کوههای کردستان، (سال ۸۳۷ ق م) بر آن ثبت شده.مادها از نژاد هند و اروپایی به شمار می‌روند و محتمل است که در تاریخ هزار سال قبل از میلاداز کناره‌های دریای خزر به آسیای باختری آمده باشند.اکنون با کاوش در مناطق غرب ایران از مادها آثاری در تپه هگمتانه در دست است.تپه هگمتانه تپه‌ای تاریخی با پیشینه‌ای متعلق به دوران ماد است.روایات مورخین یونانی نیز حاکی است که این شهر در دورهٔ مادها(از اواخر قرن هشتم تا نیمهٔ اول قرن ششم قبل از میلاد)، مدتها مرکز امپراتوری مادها بوده‌استو پس از انقراض آنها نیز به عنوان یکی از پایتخت‌های هخامنشی (پایتخت تابستانی) به شمارمی‌رفته‌است. گفته‌های هرودوت مورخ یونانی، در قرن پنجم قبل از میلاد،مهم‌ترین ماخذ تاریخی در این مورد است. در حقیقت برای نوشتن تاریخ سلسله مادهااولین بار در نیمه دوم قرن پنجم قبل از میلاد هرودوت مورخ یونانی کوشش کرده‌است.

…

در کتیبه‌های تیگلت‌پیلسر سوم که در قرن هشتم پیش از میلاد نوشته شده‌است،و سناخریب و اسرحدون و شلمانسر سوم نیز به ناحیه ماد اشاره کرده‌اند.از برخی از مطالب تورات نیز برای اطلاع از تاریخ ماد، می‌توان استفاده کرد.

…(سرزمین ماد)

ماد نام سرزمینی بود که تیرهٔ ایرانی مادها در آن ساکن بودند. این سرزمین دربرگیرنده بخشغربی فلات ایران بود. سرزمین آذربایجان فعلی در شمال غربی فلات ایران را با نام ماد کوچکو ناحیه امروزی تهران (ری)، حوزه شمال غربی کویر مرکزی، همدان، کرمانشاه، لرستان‌و کردستان را با نام ماد بزرگ می‌شناختند. پایتخت ماد در گذشته هگمتانه نام داشتکه بعدها به اکباتان تغییر نام داد.این قوم، در کوههایی که به عنوان جایگاه خود در ایران انتخاب کرده بودند،مس، آهن، سرب، سیم و زر، سنگ مرمر، و سنگهای گرانبها بدست آوردند و چون زندگی سادهداشتند، به کشاورزی بر دشتها و دامنه تپه‌های منزلگاه خود پرداختند

…

(طوایف ماد)

مطابق منابع کهن آشوری و یونانی و ایرانی در مجموع معلوم می‌گردد که سه طایفهاز شش طایفه تشکیل دهندهً اتحاد مادها یعنی بوسیان، ستروخاتیان و بودیان بوده وسه طایفه مادی دیگر عبارت بوده‌اند از آریزانتیان و مغها و سرانجام پارتاکانیان.
مطابق منابع یونانی، در سرزمین کمنداندازان ساگارتی (زاکروتی، ساگرتی) مادی‌های ساگارتیمیزیسته‌اند که شکل بابلی – یونانی شدهً نام خود یعنی زاگروس (زاکروتی، ساگرتی) را بهکوهستان غرب فلات ایران داده‌اند. نام همین طوایف است که در اتحاد طوایف پارس نیز موجوداست و خط پیوند خونی طوایف ماد و پارس منجمله از منشا همین طایفه ساگارتی‌ها (زاکروتی،ساگرتی) است، طوایف پارس قبل از حرکت به سوی جنوب دورانی طولانی را درمناطق ماد‌ها بوده و بعدها رو به جنوب رفته‌اند

…

(ظهور پادشاهی ماد)

به گفته مورخین یونانی، پس از حملات شدید و خونین آشوریان به مناطق مادنشین،در حدود سال ۷۰۸ قبل از میلاد، رهبر یکی از قبایل مادی دیاکو به‌وسیله مجلس اتحادیه،به عنوان رهبر قبایل مادی انتخاب شده و وظیفه تشکیل یک دولت مرکزی به عهده وی گذاشتهمی‌شود. این رهبر، دیاکو (دیوکس در یونانی) با متحد کردن قبایل پراکنده مادی وبرقراری قوانین مختلف، به عنوان اولین رهبر ماد شناخته می‌شود و اوست که پایتخت خودرا در همدان امروز (هنگمتان، همریشه با هنگمن و انجمن، به معنای محل جمع شدن)قرار می‌دهد.

…

یکی از کتیبه‌های آشوری از شخصی به نام دیاکو، بیست سال قبل از تاریخ انتخابش به عنوانشاه مادها، نام می‌برد. این شخص آغاز کننده چند شورش برعلیه دولت آشور است که برایخواباندن آنها، حضور شخص امپراتور آشور سارگن دوم‌ لازم است. دیاکو و تمام اعضای خانواده اش به تبعید محکوم می‌شوند و نام او در کتیبه‌ها دیگر نمی‌آید. بیست سال بعد، دیاکو به عنوانشاه ماد انتخاب می‌شود و با پایه گذاری دولت ماد، به عنوان یک دشمن متمرکز آشور، دوباره به صحنه تاریخ بازمی گردد.

…

(تشکیل سلطنت سراسری مادها در ایران)

هووخشتره، (کیاکسار مدارک یونانی)، بزرگ‌ترین پادشاه ماد است.توانایی‌های او در منظم کردن ارتش و بستن توافق نامه‌های خارجی با دولتهای همسایه،او را به قدرتمندترین شاه غرب آسیا در زمان خودش تبدیل کرد.هووخشتره در ده سال اول حکومتش موفق شد که رابطه اش را با پادشاه سکاها،پروتوثیس، به اتحاد متقابل تبدیل کند.هووخشتره ارتشش را به دوقسمت پیاده نظام مجهز به نیزه و سوارنظام تیر انداز(شکلی که از سکاها آموخته بود) تقسیم کرد و برای اولین بار از ارابه‌های جنگی مجهز بهنیزه‌های برنده که صد سال بعد در جنگهای کورش و داریوش معروف شدند، استفاده کرد.در این زمان، آشور بنی پال دوم، شاه نیرومند و بی رحم آشور، درگذشته بود.از طرفی، یک حکومت کلدانی جدید در بابل در حال شکل گیری بود و شاه آن، نبوپولسر، در صددگسترش مرزهای کشورش بود و موفق شده بود بخش‌هایی از مملکت عیلام را نیز تصرف کند.هوخشثره، تصمیم به برقراری یک توافق نامه برعلیه آشور با نبوپولسر گرفت.در زمان حکومت هووخشتره ماد قبایل آریازنتا و پارتاکانیان را در نواحی ری و اصفهان و دیگرقبایل ایرانی شرق را تا ناحیه گرگان به اطاعت کشاند و دولت نیرومند سراسری مادهادر ایران را تشکیل داد هوخشتره سپس به پارس حمله کرد و قبایل پارس را به اطاعت در آورد

…

(تمدن مادها)

تمدن ماد توانست در بنای مدنیت سهم بزرگی داشته باشد؛ پارسیها زبان آریایی،و الفبای سی و شش حرفی خود را از مردم ماد گرفتند،و همین مادها سبب آن بودند کهپارسیها، به جای لوح گلی، کاغذ پوستی و قلم برای نوشتن به کار بردند و به استعمال ستونهایفراوان در ساختمان توجه کردند. قانون اخلاقی پارسیها که در زمان صلح صمیمانه به کشاورزیبپردازند، و در جنگ متهور و بی‌باک باشند، و نیز مذهب زردشتی ایشان و اعتقاد به اهورمزدا واهریمن و سازمان پدرسالاری، یا تسلط پدر در خانواده، و تعدد زوجات و مقداری قوانین دیگرپارس که از شدت شباهت با قوانین ماد سبب آن شده‌است کهدر این آیه کتاب دانیال نبی: «تا موافق شریعت مادیان و پارسیانی که منسوخ نمی‌شود»ذکر آنها با هم بیاید همه ریشه مادی دارد.معماری مادی که بعد از آشور تحت تأثیر معماری باشکوه اورارتو بود،با وارد کردن عوامل ایرانی، پایه گذار آثار درخشان دوران هخامنشی نظیر پارسه تخت جمشیدو شوش شد. بسیاری دیگر از نشانه‌های تمدن‌های بین النهرین نیز از طریق مادها بههخامنشیان انتقال پیدا کرد، به طوری که تا قرنها بعد، نظم دربار ایران و تقریباً بیشتر جنبه‌هایباشکوه و فرهنگی جامعه ایران، از طرف نویسندگان یونانی به مادها نسبت داده می‌شود.سلطنت ایشتوویگو موقعیت ماد را از یک حکومت قدرتمند برمبنای قدرت نظامی به مرکزی برایفرهنگ تغییر داد. آثار این نفوذ فرهنگی را در توجه بسیار شاهنشاهان هخامنشی به ماد، علاقهآنها به فرهنگ و آداب مادی، نفوذ دین مادی بین مردم ایران از طریق قبیله مغ، و با توجه بهسنگ‌نبشته بیستون موقعیت ماد به عنوان مرکز فکری براینیروهای مخالف دولت هخامنشی می‌توان دید

…

(دین مادها)

فرهنگ معین در مورد دین مادها چنین می‌گوید:از مذهب ماد نیز اطلاع درستی در دست نیست ولی از تصویر برجسته‌ای که در «قیزقاپان» ازدوره ماد پیدا شده و آن پادشاه و روحانی را در دو طرف مشعل آتش‌ نشان می‌دهد، برمی‌آیدکه مادها هم میتراپرست بوده‌اند و اگر گفته تاریخ نویسان راست باشد که زردشت از کناردریاچه «چیچست» برخاسته باید گفت مادها نیز به دو نیروی آهورامزدا و اهریمن عقیدهداشتند، بنابر عقیده همین محققان مغ‌ها که طایفه روحانی مادها بودند،مذهب را با سحر و جادو آلوده ساختند و زردشت چون خواست دین را پاک گرداندمغ‌ها بر او شوریدند و وی به ناچار به باختر رفت و در آنجا دین خود را گسترد”در زمان مادها (یا شاید بسیار پیش از آن) زردشت از میان ایرانیان برخاست و به دین و آئینکهنی که از زمان‌های پیش میان این قوم معمول بود خرده گرفت و راه و روشی نو در پرستش

خداوند بنیاد کرد.

…

زردشت به راهنمائی مردمان پرداخت اما بزرگان و پیشوایان دین کهن با اوستیزگی کردند و زردشت ناچار از زادگاه خود که شاید سرزمین مادها یعنی آذربایجان بود بهسوی خاور ایران گریخت. آنجا فرمانروائی بود ویشتاسپ یا (گشتاسپ) نام،که به دین نو زردشت گروید و همه مردمان را نیز بذیرفتن این آئین خواند.کم‌کم دین زردشت در سراسر ایران رواج یافت و شاید شاهان خاندان هخامنشی همآنرا پذیرفته بودند. این دین خاص ایرانیان بود و تا غلبه اسلام در سراسر ایران رواج داشت

…

(نابودی پادشاهی ماد)

با شکستی (۵۵۰ پ م) که کوروش بزرگ بر ایشتوویگو (دوره حکومت: ۵۸۵ تا ۵۵۰ پ. م)واپسین پادشاه ماد وارد ساخت شاهنشاهی ماد منحل شد.شاهنشاهی بزرگ ماد دورانی طولانی (۷۲۸-۵۵۰ پ.م.) برپایید و جای خود رابه شاهنشاهی هخامنشی سپرد، که چیزی جز تداوم دولت و تمدن ماد با همان اقوام نبود.